Arabuluculuk, hukuk sistemi gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılan bir "Alternatif uyuşmazlık çözümü" yöntemidir. Arabuluculuk; tarafların içinde bulundukları uyuşmazlığı tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile mahkemeye gitmeden ya da mahkeme yönlendirmesiyle çözmelerinde kullanabilecekleri bir yöntemdir.
Arabuluculuk resmi bir çözüm yöntemi olmamakla birlikte, önceden belirlenmiş bir prosedüre bağlı bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabulucu, dostane bir çözüme ulaşmak amacıyla taraflara yardımcı olmak ve bu süreci etkinleştirmek üzere görevlendirilmiş kişidir.
Arabuluculuğun en önemli avantajlarından biri, tarafların bir anlaşmaya varırken ticari ve iş çıkarlarını da içeren çok geniş kapsamlı açılardan uyuşmazlığı ele alabiliyor olmalarıdır. Bu süreç oldukça esnek olup, tarafların istekleri doğrultusunda şekillendirilebilecek niteliktedir. Arabuluculuk sisteminin bu avantajları bulunmakla beraber, özellikle tarafların bağlayıcı bir karara veya bağımsız bir hukuki görüşe ihtiyaç duydukları uyuşmazlıklar için uygun olmayabilir.
Arabuluculuk ihtiyari arabuluculuk ve zorunlu arabuluculuk olarak ikiye ayrılır.
İhtiyari Arabuluculuk: Bir özel hukuk uyuşmazlığından kaynaklanan uyuşmazlığın, çözüme kavuşturulması için, tarafların dava açılmadan önce ya da dava sırasında kendi isteği ile arabulucuya başvurmasıdır. Mahkemede tarafları arabuluculuğa davet edebilir. Esas olan ihtiyari arabuluculuktur.
Zorunlu Arabuluculuk: Bir diğer adı da dava şartı olan arabuluculuk, dava açılmadan önce, arabulucuya başvuruyu zorunlu hale getirmiştir. Bilindiği üzere İş hukukundan kaynaklanan ve ticaret hukukundan kaynaklanan bazı uyuşmazlıktan kaynaklanan davalarda zorunlu arabuluculuk uygulanır. Arabulucuya başvurulmadan açılan bu davalar Mahkeme tarafından ret olunur.
İşçi-işveren uyuşmazlıklarında arabuluculuğun dava şartı haline gelmesine yönelik düzenlemeleri de içeren İş Mahkemeleri Kanunu yürürlüğe girmesinin ardından söz konusu uyuşmazlıklar arabulucuya gitmeden mahkemeye taşınamayacak. Yeni uygulama, 1 Ocak 2018?den itibaren başladı. Bu uygulama ile işe iade davaları dahil olmak üzere bireysel iş uyuşmazlıklarında, alacak ya da tazminat taleplerinde, kıdem ve ihbar tazminatında, fazla mesai ücreti, kötü niyet tazminatı gibi konularda arabulucuya başvurulacak.
Arabuluculuk Kanunu uygulaması ile uyuşmazlığın çözülmesi halinde arabulucu tarafından bir ?anlaşma belgesi? düzenlenir. Anlaşma belgesi, taraflar arasındaki hak ve yükümlükleri belirleyen, yetkili ve görevli mahkeme tarafından icra edilebilirlik şerhi verildiğinde ilam niteliğinde olan belgelerdendir.
Arabuluculuğu Kimler Yapabilir: Hukuk fakültesi mezunu olup meslekte beş yılını doldurmuş olan, arabuluculuk faaliyeti ile ilgili temel bilgileri, iletişim teknikleri, müzakere ve uyuşmazlık yöntemleri ve davranış psikolojisi ile, teorik ve pratik bilgileri içeren eğitimi tamamlayan ve bakanlıkça yapılan yazılı sınavda başarılı olan ve arabuluculuk siciline kayıtlı kişilerce yapılır.
Arabulucu görevini şahsen, özenle, tarafsız ve eşit olarak yerine getirmelidir. Tarafsızlığından şüphe edilecek bir durum var ise bunu taraflara bildirme yükümlülüğü vardır. Bu açıklamaya rağmen taraflar arabulucuyu talep ederse, arabulucu görevi sürdürebilir.
Arabulucu sıfatı ile görev alan bir avukat, daha sonra tarafların açtığı davada taraflardan birinin avukatı olarak davada bulunamaz.
Memiş Hukuk Bürosu / Av. Aysel MEMİŞ